Η χημική σύσταση της πρόπολης όπως και οι φυσικές της ιδιότητες εξαρτάται άμεσα από την χλωρίδα της κάθε περιοχής, καθώς διαφορετικά φυτά δίνουν και διαφορετικές δυνατότητες στις μέλισσες για συλλογή ρητινωδών εκκρίσεων. Η χημική της σύσταση είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη καθώς σε αυτήν έχουν ανιχνευθεί περισσότερες από 300 χημικές ενώσεις. Αποτελείται κυρίως από ρητίνη (50%), κερί (30%), αιθέρια έλαια (10%), γύρη (5%).
Η πρόπολη (bee-glue) είναι κολλώδης ουσία, που παράγουν οι μέλισσες, η οποία προκύπτει από την συλλογή ρητινωδών εκκρίσεων από τους φλοιούς φυτών, και την εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες. Η πρόπολη χρησιμοποιείται από τις μέλισσες για να στεγανοποιήσουν και να απολυμαίνουν το εσωτερικό της κυψέλης. ο χρώμα της πρόπολης ποικίλει από κίτρινο-πράσινο, πορτοκαλο-πράσινο μέχρι καστανό και σκούρο καφέ, και εξαρτάται από το φυτό προέλευσής της, από τις προσμείξεις κεριού και γύρης αλλά και από τον χρόνο παραμονής της στην κυψέλη.
Το χρώμα της πρόπολης ποικίλει από κίτρινο-πράσινο, πορτοκαλο-πράσινο μέχρι καστανό και σκούρο καφέ, και εξαρτάται από το φυτό προέλευσής της, από τις προσμείξεις κεριού και γύρης αλλά και από τον χρόνο παραμονής της στην κυψέλη. Σε χαμηλές θερμοκρασίες μικρότερες από 15° C η πρόπολη είναι υαλοποιημένη και άρα ιδιαίτερα σκληρή. Σε μεγαλύτερες θερμοκρασίες από 30° C αρχίζει και αποκτάει πλαστικότητα και μετατρέπεται αυξητικά σε κολλώδη ουσία. Τυπικά, η πρόπολη λιώνει στους 60-70° C και έχει πυκνότητα περίπου 1,12gr/ml. Είναι εντελώς αδιάλυτη στο νερό και διαλύεται στην αιθυλική αλκοόλη, στην γλυκόλη και σε άλλους οργανικούς διαλύτες.
Σε χαμηλές θερμοκρασίες μικρότερες από 15° C η πρόπολη είναι υαλοποιημένη και άρα ιδιαίτερα σκληρή. Σε μεγαλύτερες θερμοκρασίες από 30° C αρχίζει και αποκτάει πλαστικότητα και μετατρέπεται αυξητικά σε κολλώδη ουσία. Τυπικά, η πρόπολη λιώνει στους 60-70° C και έχει πυκνότητα περίπου 1,12gr/ml. Είναι εντελώς αδιάλυτη στο νερό και διαλύεται στην αιθυλική αλκοόλη, στην γλυκόλη και σε άλλους οργανικούς διαλύτες.
Τα υπόλοιπα συστατικά της είναι αρωματικές ουσίες, ζάχαρα, βάλσαμα, τερπένεια, αλειφατικά οξέα και οι εστέρες τους, φλαβόνες, ανόργανες ουσίες, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και άλλα γνωστά και άγνωστα συστατικά. Οι θεραπευτικές ιδιότητες της πρόπολης ήταν γνωστές από την αρχαιότητα, κατά τη διάρκεια της οποίας αναφερόταν και ως «μαύρο κερί».
Η πρόπολη μπορεί να φτάσει στο εμπόριο υπό την μορφή ακατέργαστης στερεής πρόπολης ή με την μορφή σκευασμάτων πρόπολης. Τέτοια είναι η σκόνη πρόπολης, πάστες, αλοιφές, γαλακτώματα πρόπολης, αλκοολικά ή γλυκολικά βάμματα και εκχυλίσματα πρόπολης, σιρόπια πρόπολης, αλοιφές πρόπολης, έλαια πρόπολης, χάπια και ταμπλέτες πρόπολης. Επίσης, σκευάσματα πρόπολης μπορούν να συνδυαστούν με άλλα προϊόντα της μέλισσας, όπως η γύρη και το μέλι, ή ακόμη και με άλλα βοτανικά σκευάσματα.
Λαοί οι οποίοι ευδοκίμησαν στα παράλια της Μεσογείου χρησιμοποιούσαν την πρόπολη ως φάρμακο, καθώς είχαν διαπιστώσει την αντιφλεγμονώδη δράση της. Ο Ιπποκράτης την σύστηνε για την επάλειψη ελκών και εγκαυμάτων. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες στις εκστρατείες τους είχαν πάντα στις αποσκευές τους πρόπολη, ενώ οι Αιγύπτιοι την χρησιμοποιούσαν για την ταρίχευση των νεκρών.
Σήμερα η πρόπολη χρησιμοποιείται ευρέως ως φάρμακο, είτε ως αυτούσιο σκεύασμα, είτε ως συστατικό άλλων σκευασμάτων. Οι κυριότερες ερευνητικά τεκμηριωμένες ιδιότητες της πρόπολης είναι: αντιφλεγμονώδης, αντιϊική, αντιοξειδωτική, αντισταμινική, αντιμυκητιακή.
H νομοθεσία για το μέλι αναφέρει:
Όταν διατίθεται στο εμπόριο ως μέλι ή όταν
χρησιμοποιείται σε οιοδήποτε προϊόν προοριζόμενο για κατανάλωση από τον άνθρωπο,
δεν πρέπει να έχει προστεθεί κανένα συστατικό τροφίμων στο μέλι,
συμπεριλαμβανομένων των προσθέτων τροφίμων, ούτε να έχει γίνει καμία άλλη
προσθήκη εκτός από μέλι.
Στο μέτρο του δυνατού, το μέλι δεν πρέπει να περιέχει οργανικές ή ανόργανες
ύλες, ξένες προς τη σύστασή του. Δεν πρέπει να παρουσιάζει ασυνήθιστη γεύση ή
οσμή ούτε να έχει αρχίσει να υφίσταται ζύμωση, η οξύτητά του δεν πρέπει να έχει
τροποποιηθεί τεχνητώς και δεν πρέπει να έχει θερμανθεί με τρόπο που να
συνεπάγεται την καταστροφή ή τη σημαντική αδρανοποίηση των φυσικών ενζύμων.
Δεν επιτρέπεται να αφαιρείται γύρη ή χαρακτηριστικό συστατικό του μελιού, εκτός
αν αυτό είναι αναπόφευκτο κατά την αφαίρεση ξένων οργανικών ή ανόργανων υλών.
Κατά τη διάθεσή του στο εμπόριο ως μέλι ή όταν χρησιμοποιείται σε οποιοδήποτε
προϊόν που προορίζεται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, το μέλι πρέπει να
ανταποκρίνεται στα ακόλουθα χαρακτηριστικά σύστασης:
1.
1.1. Περιεκτικότητα σε φρουκτόζη και γλυκόζη (σύνολο των δύο)
Περιεκτικότητα σε σάκχαρα - μέλι νέκταρος: Όχι λιγότερο από 60 g/100g
- μέλι
μελιτώματος, μείγμα μελιού μελιτώματος με μέλι ανθέων: Όχι λιγότερο από 45
g/100g
1.2. Περιεκτικότητα σε σακχαρόζη
- γενικά: Όχι περισσότερο από 5
g/100g
- ψευδακακία (Robinia pseudoacacia), μηδική (Medicago sativa), βαγξία
(Banksia menziesii), ηδύσαρον (Hedysarum), ερυθρός ευκάλυπτος (Eucalyptus cam
adulensis), (Eucryphia lucida, Eucryphia milliganii), εσπεριδοειδή spp.: Όχι
περισσότερο από 10 g/100g
- Λεβάντα (Lavandula spp.), μποράντζα (Borago officinalis): Όχι περισσότερο
από 15g/100g
2.
- γενικά: Όχι περισσότερο από 20%
- μέλι
ερείκης (Calluna) και μέλι ζαχαροπλαστικής εν γένει: Όχι περισσότερο από 23%
- μέλι ζαχαροπλαστικής από ερείκι (Calluna): Όχι περισσότερο από 25% Υγρασία
3. Περιεκτικότητα σε μη υδατοδιαλυτές ουσίες
67-4 ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ
-
γενικά: Όχι περισσότερο από 0,1 g/100g
- μέλι πιέσεως: Όχι περισσότερο από
0,5 g/100g
4.
- μέλι μη αναφερόμενο κατωτέρω και μείγματα των μελιών αυτών:
Ηλεκτρική αγωγιμότητα Όχι περισσότερο από 0,8 mS/cm
- μέλι μελιτώματος και μέλι ανθέων καστανιάς και μείγματα των μελιών αυτών,
πλην των μειγμάτων με τα αναφερόμενα κατωτέρω μέλια: Όχι λιγότερο από 0,8 mS/cm
- εξαιρέσεις: κουμαριά (Arbutus unedo), ερείκη (Erica), ευκάλυπτος, φιλύρα
(Tilia spp), καλούνα ή κοινή (Calluna vulgaris), Manuka ή Jelly bush
(leptospermum), φυτό τσαγιού (Melaleuca spp.)
5. Ελεύθερα οξέα - Όχι περισσότερο από 50 χιλιο-στοϊσοδύναμα οξέος ανά 1000 g
Μέλι ζαχαροπλαστικής: Όχι περισσότερο από 80 χιλιο-στοϊσοδύναμα οξέος ανά 1000 g
Δείκτης διαστάσης και περιεκτικότητας σε υδροξυμεθυλοφουρφουράλη (HMF)
προσδιοριζόμενα μετά από επεξεργασία και ανάμειξη
α) δείκτης διάστασης (κλίμακα Schade) - γενικά, εκτός από το μέλι
ζαχαροπλαστικής: Όχι λιγότερο από 8
- μέλι με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυσικά ένζυμα (π.χ. μέλι εσπεριδοειδών)
και του οποίου η περιεκτικότητα σε HMF δεν υπερβαίνει τα 15 mg/kg: Όχι λιγότερο
από 3
β) HMF
- γενικά, εκτός από το μέλι ζαχαροπλαστικής: Όχι περισσότερο από
40 mg/kg
(με την επιφύλαξη των διατάξεων του στοιχείου α) δεύτερη περίπτωση)
- μέλι δηλωμένης προέλευσης από περιοχές με τροπικό κλίμα και μείγματα των
μελιών αυτών: Όχι περισσότερο από 80 mg/kg
Για στερεά και υγρά τρόφιμα που πρόκειται να εξεταστούν για χημικές παραμέτρους χρειάζεται μόνο ένας ουροσυλλέκτης αποστειρωμένος. Τον γεμίζουμε με το προς εξέταση τρόφιμο (περίπου 200 γρ.), το πωματίζουμε και το σφραγίζουμε καλά με μονωτική ταινία. Επισημαίνουμε το δοχείο με ανεξίτηλο μαρκαδόρο γράφοντας το επώνυμο του αποστολέα, την ημερομηνία και τον αύξοντα αριθμό του δείγματος (αν για παράδειγμα είναι το τρίτο από πέντε δείγματα που θα στείλουμε, γράφουμε και στα τρία δοχεία “3από5”).