Για την δειγματοληψία δείτε το σχετικό βίντεο:

Για να επιλέξουμε καλλιέργεια θα πρέπει να γνωρίζουμε τους περιορισμούς που βάζει η κάθε καλλιέργεια στα χαρακτηριστικά του εδάφους. Έτσι κάποιες καλλιέργειες μπορεί να θέλουν συγκεκριμένη περιοχή pH για να ευδοκιμάσουν και άλλες καλά στραγγιζόμενο έδαφος. Σε αυτό το πακέτο αναλύσεων συμπεριλαμβάνονται όλα τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά όπως το pH, η αγωγιμότητα, το ανθρακικό ασβέστιο, η οργανική ουσία και η μηχανική σύσταση.

pH εδάφους
Η τιμή του pH του εδάφους είναι μία παράμετρος που θα πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη οι καλλιεργητές και οι κηπουροί.
Είναι σημαντικό για την καλλιέργεια λαχανικών και φρούτων, αλλά και για τον κήπο με τα λουλούδια.

Πολλά φυτά και οργανισμοί που ζουν στο έδαφος έχουν προτίμηση σε αλκαλικό ή όξινο έδαφος. Γνωρίζοντας το pH του εδάφους που πρόκειται να καλλιεργήσετε, μπορείτε να επιλέξετε τα φυτά που έχουν περισσότερες πιθανότητες να ευδοκιμήσουν σε αυτό. Οι ασθένειες που πλήττουν τα φυτά, έχουν τη τάση να ευημερούν σε εδάφη με συγκεκριμένες τιμές pH. Η τιμή του pH του εδάφους, μαρτυρά το είδος των θρεπτικών συστατικών που υπάρχουν στο έδαφος.

Τι είναι το pH;
Το pH (potential Hydrogen ions) του εδάφους είναι μονάδα μέτρησης της οξύτητας ή αλκαλικότητας του εδάφους. Το pH διαβάζεται πε-χά. Η τιμή 7,0 του pH υποδηλώνει ουδέτερο έδαφος (ούτε όξινο, ούτε αλκαλικό).
Τιμή του pH κάτω από 7,0, υποδηλώνει όξινο έδαφος.
Τιμή του pH πάνω από 7,0, υποδηλώνει αλκαλικό έδαφος.

Τι είναι η αγωγιμότητα εδάφους;
Το μέγεθος της αγωγιμότητας είναι στενά συνυφασμένο με την αλατότητα του εδάφους, γιατί ένα έδαφος το οποίο περιέχει πολλά άλατα δίνει και μεγάλες τιμές αγωγιμότητας. Έτσι έχει επικρατήσει να αναφερόμαστε στην αλατότητα ενός εδάφους αλλά να επικοινωνούμε τις τιμές της αλατότητας όχι με το ποσοστό αλατιού που περιέχει αλλά με την αγωγιμότητά του.

Ανθρακικό ασβέστιο στο έδαφος

Τα ασβεστούχα εδάφη είναι πλούσια σε CaCO3. Το pH τους έχει αλκαλική τιμή που κυμαίνεται από 7,1-8,4. Δημιουργούνται υπό την επίδραση ξηροθερμικών συνθηκών και χαρακτηρίζονται από τη συσσώρευση του CaCO3 σε κάποιο σημείο της κατατομής τους. Συναντώνται κάτω από ημιξηρικά και ξηρικά κλίματα ιδιαίτερα εκεί όπου υπάρχουν ασβεστούχα μητρικά υλικά σε επίπεδες η λοφώδεις περιοχές με αραιή βλάστηση ξηροφυτικών θάμνων και εφήμερων αγρωστωδών. Η συνολική έκταση των ασβεστούχων εδαφών (calcicols) σε όλο τον κόσμο ανέρχεται σε 800 εκατομμ. ha και είναι κυρίως συγκεντρωμένα κάτω από το ξηρό μεσογειακό κλίμα. Γενικά, η έκταση των calcicols δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, διότι υπάρχουν πολλά αλατούχα εδάφη τα οποία είναι ασβεστούχα και δεν εντάσσονται στα calcicols.

Η παρουσία του ανθρακικού ασβεστίου στα ασβεστούχα εδάφη και μάλιστα σε υψηλά επίπεδα (10-60%), ιδιαίτερα δε του ενεργού κλάσματος αυτού, επηρεάζει σημαντικά τις χημικές και φυσικές ιδιότητες, καθώς και τη γονιμότητα τους. Και εδώ ακριβώς δημιουργείται το πρόβλημα των ασβεστούχων εδαφών. Η επίδραση του CaCO3 εξαρτάται από το μέγεθος των κόκκων του. Και τούτο διότι στα ασβεστούχα εδάφη το ανθρακικό ασβέστιο δεν απαντά ως συνδετικός παράγων μεταξύ των τεμαχιδίων του εδάφους (Cementing agents), αλλά υπό τη μορφή κόκκων διαφόρου μεγέθους, οι οποίοι κατά τη μηχανική ανάλυση του εδάφους συμμετέχουν, ανάλογα με το μέγεθος τους, στα αντίστοιχα μηχανικά κλάσματα της άμμου, ιλύος και αργίλου. Η διαφορά μεταξύ των σωματιδίων της αργίλου και των κόκκων του CaCO3 σχετίζεται με το ότι η άργιλος φέρει εναλλακτικές βάσεις προσροφημένες στην επιφάνεια τους, ενώ τα αντίστοιχα τεμαχίδια του CaCO3 δε φέρουν εναλλακτικές βάσεις. Αντίθετα, το CaCO3 δημιουργεί πολλές φορές προβλήματα, όπως χλώρωση σιδήρου. Επίσης, η συμμετοχή των κόκκων του CaCO3 στα μηχανικά κλάσματα της άμμου, ιλύος και αργίλου συμβάλλει στη δημιουργία ψευδούς εικόνας για τη μηχανική ανάλυση. Το ανθρακικό ασβέστιο των ασβεστούχων εδαφών, καθώς πολλές φορές βρίσκεται σε υψηλές συγκεντρώσεις, επιδρά άμεσα στα διάφορα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά τους. Η επίδραση αυτή μπορεί να είναι θετική ή αρνητική, ανάλογα με το χαρακτηριστικό και ως εκ τούτου οι επιπτώσεις στο έδαφος μπορεί να έχουν ευνοϊκό ή δυσμενή χαρακτήρα.

Τι είναι η οργανική ουσία εδάφους;
Η έννοια της οργανικής ουσίας του εδάφους έχει να κάνει με τα οργανικά συστατικά του εδάφους, τα οποία περιλαμβάνουν οποιοδήποτε φυτικό ή ζωικό υπόλειμμα το οποίο επιστρέφει ή παραμένει στο έδαφος και υπόκειται σε διεργασίες αποικοδόμησης.

Η οργανική ουσία του εδάφους είναι από τα πιο σημαντικά συστατικά του εδάφους διότι επηρεάζει την ικανότητα συγκράτησης νερού και θρεπτικών συστατικών, τη δομή, τη διηθητική ικανότητα, τη βιοποικιλότητα του εδάφους, το πορώδες, καθώς και τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών. Ειδικότερα, η οργανική ουσία του εδάφους βοηθάει με δύο ειδών διεργασίες στη θρέψη των φυτών:

Το σταθερό κλάσμα της οργανικής ουσίας, τις περισσότερες φορές αναφερόμενο ως χούμος, το οποίο έχει μεγάλη ικανότητα συγκράτησης κατιόντων (CEC) και μπορεί να συγκρατεί αλλά και να ελευθερώνει σημαντικές ποσότητες θρεπτικών στοιχείων.

Όμως η οργανική ουσία του εδάφους προέρχεται βασικά από φυτικά υπολείμματα και περιέχει όλα τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά για τα φυτά, τα οποία ελευθερώνονται σε αφομοιώσιμες μορφές κατά τη διαδικασία της αποσύνθεσης.

Οι βασικότερες βιολογικές και φυσικοχημικές ιδιότητες οι οποίες επηρεάζονται από τα οργανικά συστατικά είναι οι παρακάτω:

Πηγή θρέψης για τους μικροοργανισμούς και τους άλλους ζώντες οργανισμούς του εδάφους.
Υψηλή ικανότητα συγκράτησης κατιόντων (Ρυθμιστικός παράγοντας για το pH του εδάφους.
Θετική επίδραση στη θερμοκρασία του εδάφους.
Συσσωμάτωση εδαφικών τεμαχιδίων σε μεγαλύτερα συσσωματώματα.
Βελτίωση του αερισμού του εδάφους.
Σημαντική αποθήκη θρεπτικών στοιχείων.
Αύξηση της ικανότητας συγκράτησης νερού.
Ικανότητα συγκράτησης βαρέων μετάλλων και φυτοφαρμάκων.

Τι είναι η μηχανική σύσταση του εδάφους;
Η μηχανική σύσταση των εδαφών μας πληροφορεί για τις φυσικοχημικές ικανότητες. Η ικανότητα συγκράτησης νερού, ο αερισμός του εδάφους, η ευκολία χειρισμού, η τάση για συσσωμάτωση, και η ικανότητα ιοντοανταλλαγής είναι ιδιότητες που εξαρτώνται από την κατανομή του μεγέθους των κόκκων στο έδαφος. Οι τρεις βασικοί τύποι είναι η άμμος, ο πηλός και ο άργιλος. Κάθε έδαφος κατάτασσεται σε ενδιάμεσες κατηγορίες ανάλογα με το μέγεθος των κόκκων.

Δομή φυσικού εδάφους :
- μεγάλοι κόκκοι άμμου
- μικροί κόκκοι άμμου
- μη στιβαγμένα σωματίδια αργίλλου μέσα σε μεγάλα διάκενα
- μικρά στοιβαγμένα σωματίδια αργίλλου σε επαφή μεταξύ τους

Αμμώδη : Συντίθενται από μακροσκοπικά στερεά σωματίδια στρογγυλευμένα ή γωνιώδη. Στραγγίζουν εύκολα, δεν διογκώνονται ή συρρικνώνονται κάτω από την επίδραση υγρασίας και παρουσιάζουν μικρό τριχοειδές δυναμικό. Δεν παρουσιάζουν επίσης πλαστικότητα, δηλαδή κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες υγρασίας δεν μεταβάλουν σχηματισμό.
Αργιλλώδη : Συντίθενται από μικροσκοπικά στερεά σωματίδια με πλακοειδές σχήμα. Η επιφάνεια των στερεών σωματιδίων είναι σημαντικά μεγαλύτερη από αυτήν των αμμωδών εδαφών, γεγονός που εξηγεί την επίδραση σημαντικών μοριακών δυνάμεων μεταξύ των αργιλλικών στερεών και του νερού. Είναι πρακτικώς αδιαπέρατα, διογκώνονται και συρρικνώνονται σημαντικά κάτω από μεταβολές υγρασίας και κατέχουν μεγάλο τριχοειδές δυναμικό. Οι ιδιότητες στα συνήθη απαντώμενα εδάφη είναι ενδιάμεσες αυτών που αναφέρθηκαν παραπάνω. Τα αμμώδη εδάφη πλησιάζουν περισσότερο το ιδεατό πορώδες μέσο και είναι αντιπροσωπευτικά των εδαφών.

Σημειωτέον ότι το προσωπικό του χημείου έχει αρκετή εμπειρία για να σας βοηθήσει στην καταλληλότητα του εδάφους, εφόσον πρόκειται για καλλιέργεια για την οποία έχουμε την σχετική βιβλιογραφία.

Το άζωτο (Ν) ειναι το στοιχειο κλειδι στη λιπανση ,για τον ελεγχο της βλαστησης και της καρποφοριας των δενδρων. Πραγματι απο ολα τα θρεπτικα στοιχεια , τα οποια εφαρμοζονται στο εδαφος , το αζωτο ειναι αυτο που επιφερει την πλεον σημαντικη επιδραση στην αυξηση και αναπτυξη των φυτων στις καλλιεργειες και αυτο το οποιο αποτελει τον πιο σπουδαιο περιοριστικο παραγοντα αναπτυξης και αποδοσης των καλλιεργειων.

Ρολος του Αζωτου στα φυτα

Ο ζωτικοτατος ρολος του Αζωτου σε ο,τι αφορα τα φυτα οφειλεται στο οτι:

* Αποτελει δομικο συστατικο του μοριου της χλωροφυλλης
* Ειναι απαραιτητος παραγοντας για την αξιοποιηση των υδατανθρακων
* Ειναι συστατικο των ενζυμων
* Ειναι διεγερτικος παραγοντας της αναπτυξης και λειτουργιας των φυτων
* Ειναι συστατικο των αμινοξενων, τα οποια αποτελουν τις δομικες μοναδες των πρωτεϊνων
* Τελος το Ν ευνοει την προσληψη και αξιοποιηση αλλων θρεπτικων στοιχειων


Η χλωροφυλλη ,η οποια περιλαμβανει 4 ατομα Ν στο μοριο της και η οποια προσδιδει στα φυτα το πρασινο χρωμα τους, αποτελει το φορεα της Φωτοσυνθεσης οπου βασιζεται η ολη παραγωγη φυτικης βιομαζας. Ειναι υπεθυνη για τη δεσμευση ενεργειας απο την ηλιακη ακτινοβολια και χωρις αυτη οι βασικες πρωτες υλες , οπως νερο, CO2 και ηλιακη ενεργεια δε θα μπορουσαν να χρησιμοποιηθουν για την παραγωγη υδατανθρακων.

Προελευση και μορφες του Αζωτου στο εδαφος

Το αζωτο ειναι ενα απο τα πιο διαδεδομενα στοιχεια στη φυση. Αντιθετα με με την επικρατουσα αποψη οτι η ατμοσφαιρα ειναι η μεγαλυτερη αποθηκη αζωτου,τα μεγαλυτερα ποσα αυτου βρισκονται στο φλοιο της γης. Το εδαφικο αζωτο ειναι ενα ελαχιστο κλασμα του αζωτου της λιθοσφαιρας και απο αυτο το κλασμα και παλι μονο ενα πολυ μικρο μερος ειναι αμεσα διαθεσιμο στα φυτα. Ειναι το ποσο που βρισκεται υπο τη μορφη νιτρικων,νιτρωδων και αμμωνιακων ιοντων στα εδαφη (NO3–, ΝΟ2 – , NH4+)

Ανοργανες μορφες αζωτου:
ΑΕΡΙΑ: μοριακο αζωτο (Ν2), υπεροξειδιο αζωτου,μονοξειδιο αζωτου,διοξειδιο αζωτου, αμμωνια (ΝΗ3)
ΙΟΝΤΑ: νιτρικα (NO3–) , νιτρωδη(ΝΟ2–), αμμωνιακα (NH4+)

Οργανικες μορφες αζωτου: το οργανικο αζωτο του εδαφους υπαρχει με τη μορφη πρωτεϊνων, αμινοξεων και αλλων πολυπλοκων αζωτουχων ενωσεων.

Συμπερασματικά, το Ν στα μη οργανικα (ορυκτα) εδαφη μπορει να διακριθει σε 3 κυριες μορφες:

* Οργανικο Ν που εδραζεται στο χουμο και στα υπολειμματα οργανικης προελευσης
* Αμμωνιακο Ν δεσμευμενο σε κρυσταλλικα ορυκτα της αργιλου
* Διαλυτες ανοργανες μορφες αμμωνιακων και νιτρικου Ν , που ειναι και οι μονες διαθεσιμες στα φυτα.

Κυκλος του Αζωτου στο εδαφος

Η αεναη μετατροπη του αζωτου μεταξυ των διαφορων μορφων του αποτελει ενα πολυπλοκο δικτυο : τον κυκλο του αζωτου.

Ας δουμε ,συνοπτικα, ενα-ενα τα σταδια του κυκλου του αζωτου

* Δεσμευση Αζωτου: η σημαντικοτερη διεργασια με την οποια το «αχρηστο» για τα φυτα ανοργανο αζωτο της ατμοσφαιρας δεσμευεται και μετατρεπεται σε οργανικο χαρακτηριζεται ως δεσμευση του αζωτου.
Η δεσμευση γινεται κυριως απο βακτηρια του ειδους Rhizobium τα οποια ζουν συμβιωτικα με τα ψυχανθη σχηματιζοντας φυματια στις ριζες των ψυχανθων. Υπαρχουν και μη συμβιωτικοι οργανισμοι που δεσμευουν Ν( κυανοπρασινα φυκη , φωτοσυνθετικα βακτηρια κλπ)

Εκτος απο τη βιολογικη δεσμευση ενα μερος του ατμοσφαιρικου αζωτου δεσμευεται απο τις ηλεκτρικες εκκενωσεις.



Η δεσμευση του ατμοσφαιρικου αζωτου απο διαφορους μικροοργανισμους ειναι ενα πρωτο βιολογικο σταδιο της ανακυκλωσης του αζωτου στη φυση. Δεσμευεται υπο διαφορες οργανικες μορφες και για να γινει διαθεσιμο στα φυτα υποκειται σε μια σειρα διεργασιων και μετασχηματισμων μεσα στο εδαφος. Στην ακολουθια αυτη περιλαμβανονται η πρωτεολυση-αμμωνιοποιηση, η νιτροποιηση και η απονιτρωση

2)Πρωτεολυση-Αμμωνιοποιηση
Το αζωτο στην οργανικη ουσια του εδαφους περιεχεται κυριως υπο αμινικη μορφη (πρωτεϊνες). Η απελευθερωση του αμινικου Ν απο την οργανικη ουσια ονομαζεται πρωτεολυση και η εν συνεχεια αναγωγη προς αμμωνια ονομαζεται αμμωνιοποιηση.
Το αμμωνιακο κατιον το οποιο παραγεται μπορει στη συνεχεια να μετατραπει σε νιτρικα ιοντα,να απορροφηθει απο τα φυτα απευθειας, να δεσμευτει στα αργιλικα ορυκτα και να καταστει μη διαθεσιμο ή να ακινητοποιηθει απο ετεροτροφους μικροοργανισμους.

3)Νιτροποιηση
Η βιολογικη οξειδωση του αμμωνιακου Ν προς νιτρικα ιοντα ειναι γνωστη ως νιτροποιηση. Η αμμωνια οξειδωνεται αρχικα προς νιτρωδη ιοντα και στη συνεχεια προς νιτρικα. Οι διεργασιες αυτες επιτελουνται απο αυτοροφα βακτηρια και πιο συγκεκριμενα απο δυο εξειδικευμενες ομαδες βακτηριων. Στην πρωτη ομαδα ανηκουν τα γενη Nitrosomonas, Nitrospira, Nitrosolobus τα οποια οξειδωνουν τα αμμωνιακα προς νιτρωδη. Στη δευτερη ομαδα ανηκει το γενος Νitrobacter που οξειδωνει τα νιτρωδη προς νιτρικα.
Η γενικη αντιδραση που περιγραφει το φαινομενο ειναι

2NH4+ + 3O2 —– 2HNO2– + 2H+ + 2H2O
2HNO2– + O2 ——> 2NO3– + 2H+
2NH4++ 4O2 —— 2N03– +4H+ + 2H2O

Η γενικη αντιδραση δειχνει οτι η νιτροποιηση συνοδευεται απο τη αποβολη 4 κατιοντων υδρογονου στο εδαφος γεγονος που σημαινει οξυνιση του εδαφους και αρα μειωση του εδαφικου pH (αυτο ειναι σημαντικος παραγοντας κατα την προσθηκη αμμωνιακων λιπασματων στο εδαφος).

4) Απονιτρωση
Πολλα ειδη βακτηριων στο εδαφος ειναι σε θεση να αναγουν τα νιτρικα και τα νιτρωδη ιοντα σε αεριες μορφες αζωτου( ΝΟ, ΝΟ2, Ν2) οι οποιες στη συνεχεια αποβαλλονται στην ατμοσφαιρα. Η διαδοχικη αυτη αναγωγη ειναι γνωστη σαν απονιτρωση και μπορει να εκφρασθει με την ακολουθια των αντιδρασεων

ΝΟ3——– ΝΟ2________> ΝΟ________> Ν2Ο______> Ν2

Με τη διαδικασια της απονιτρωσης εχουμε απωλειες στην ατμοσφαιρα αεριου αζωτου. Αυτο απο τη μια ειναι αρνητικο και απο την αλλη θετικο μια και μειωνονται τα νιτρικα τα οποια ειναι ευδιαλυτα και ευκινητα και μολυνουν τα υπογεια υδατα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ

Συνοψιζοντας μπορουμε να πουμε οτι οι οι διεργασιες του κυκλου του Αζωτου στο εδαφος ειναι η εξης δυο: η ανοργανοποιηση (ή ορυκτοποιηση) και η ακινητοποιηση των ανοργανων μορφων Ν σε οργανικα συστατικα του εδαφους.

Οργανικη ουσια__ανοργανοποιηση__________> ΝΗ4+ , ΝΟ3_ ___ακινητοποιηση___________>

Το αζωτο βρισκεται σε οργανικη μορφη και σε ανοργανη. Οι κυριοτερες ανοργανες ειναι η νιτρικη και η αμμωνιακη,Το αμμωνιακο αζωτο προσροφαται απο τα σωματιδια του εδαφους.Στη συνεχεια οι ριζες τω φυτων μπορουν να το παρουν απο τα σωματιδια ή απο το εδαφικο διαλυμα. Η ιδιοτητα του αμμωνιακου αζωτου να συγκρατειται στα εδαφικα κολλοειδη εξηγει και γιατι αυτη η μορφη αζωτου δεν εκπλενεται ευκολα με τη βροχη ή με την αρδευση. Αντιθετα το νιτρικο αζωτο δε συγκρατειται και εκπλενεται ευκολα στα κατωτερα στρωματα. Το νιτρικο αζωτο δεν παραμενει για μεγαλο χρονικο διαστημα στο εδαφος και για αυτο απαιτουνται τακτικοτερες λιπανσεις σε μικρες δοσεις κατα τη διαρκεια της καλλιεργητικης περιοδου.

Απωλειες Ν
Απο τις ποσοτητες αζωτουχων λιπασματων που προσθετουμε στο εδαφος , το ποσοστο το οποιο εκμεταλλευονται τα φυτα ειναι γυρω στο 50%. Ουσιαστικα η μιση ποσοτητα αζωτου χανεται και ως εκ τουτου το αζωτο εχει μικρη αποτελεσματικοτητα στις καλλιεργειες. Πιο συγκεκριμενα στα οπορωφορα οι απωλειες φτανουν το 80% , στα αμπελια το 63% στα λαχανικα το 45% και το χορτο το 30%. Οι απωλειες αυτες οφειλονται σε

α) Εκπλυση των νιτρικων στα υπογεια υδατα. Η συγκεκριμενη αρνητικα φορτισμενη μορφη του αζωτου ειναι ιδιαιτερα ευκινητη στο εδαφος και εκπλυνεται ευκολα συντελοντας παραλληλα και στη ρυπανση του υπογειου υδροφορου οριζοντα.

β) Απονιτροποιηση : απωλειες σε αεριες μορφες (αναλυθηκε ηδη)

γ) Εξαερωση αμμωνιας στη ατμοσφαιρας: η απωλεια αζωτου απο το εδαφος υπο μορφη αεριας ΝΗ3 αποτελει μια απο τις κυριοτερες μορφες διαφυγης του Ν προς την ατμοσφαιρα και μια απο τις πιο σημαντικες αιτιες για το χαμηλο βαθμο αξιοποιησης του Ν απο τις καλλιεργειες. Η συκεντρωση της αμμωνιας στο εδαφικο διαλυμα αυξανει σημαντικα κατα την προσθηκη αμμωνιακων λιπασματων και νωπης κοπριας σε αλκαλικα και ουδετερα εδαφη. Ετσι οταν τα λιπασματα αυτα εφαρμοσθουν επιφανειακα ή σε μικρο βαθος ,τοτε εχουμε μεγαλες απωλειες σε αερια αμμωνια.

Τροφοπενια Αζωτου και αλληλεπιδραση με αλλα στοιχεια

Ο σημαντικοτερος παραγοντας που συντελει στην ελλειψη αζωτου ειναι η κατασταση υγρασιας του εδαφους και το βαθος του εδαφους. Το αζωτο μετακινειται γρηγορα μεσα στα φυλλα και ως εκ τουτου τα συμπτωματα τροφοπενιας εκδηλωνονται πρωτα στα κατωτερα φυλλα. Τα συμπτωματα ειναι φύλλωμα με ανοικτό πράσινο χρώμα αρχικά και αργότερα κιτρινοπράσινο ή κίτρινο με παρουσία νεκρώσεων στα κατώτερα φύλλα. Οι βλαστοί έχουν μικρή ανάπτυξη, είναι λεπτοί, ξυλώδεις ανορθωμένοι με μικρά φύλλα σε οξείες γωνίες. Μικρού μεγέθους καρποί.

Οσο οι χρησιμοποιουμενες ποσοτητες αζωτου αυξανονται τοσο η βλαστηση των φυτων εντεινεται και το υπεργειο τμημα αυξανεται, Η αυξημενη αυτη βλαστηση πολλες φορες να συνοδευεται απο μειωμενη περιεκτικοτητα σε αλλα θρεπτικα στοιχεια. Πιο συγκεκριμενα απο τα εννεα συνηθως θρεπτικα στοιχεια ητοι P, K, Ca, Mg, Mn, Fe, Cu, Zn, B μονο το Μn και το Mg επηρεαζονται θετικα απο την αυξημενη αζωτουχο λιπανση ενω τα υπολοιπα επηρεαζονται αρνητικα.

AΖΩΤΟΥΧΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ

Τα κυριοτερα αμιγως αζωτουχα λιπασματα ειναι τα εξης:

Θειϊκη Αμμωνια (ΝΗ4)2SO4 : Περιεχει Ν σε ποσοστο 21% και η προσθηκη της στο εδαφος συνεπαγεται οξινιση, δηλαδη μειωση του pH λογω των κατιοντων ΝΗ4+. Συνισταται σε ασβεστουχα εδαφη και δεον να αποφευγεται σε οξινα.Τυπος 21-0-0-24 S

Νιτρικη Αμμωνια ΝΗ4ΝΟ3: Περιεχει 35% Ν και προκαλει ομοιως οξινιση. Καθαρη νιτρικη αμμωνια δεν προσφερεται στο εμποριο για τι ειναι υγροσκοπικη και συσσωματωνεται. Ειναι επισης εκρηκτικη και αρα επικινδυνη. Χρησιμοποιειται για την παρασκευη υγρων λιπασματων και για τον εμπλουτισμο σε Ν των συνθετων λιπασματων. Τυπος 33-0-0

Ασβεστουχος Νιτρικη Αμμωνια: προκυπτει απο τη νιτρικη αμμωνια με την προσθηκη ανθρακικου ασβεστιου και λογω του ασβεστολιθου που περιεχει δεν επηρεαζει την οξυτητα του εδαφους. Περιεχει 21% Ν.

Νιτρικο Νατριο ΝaNO3 ή Νατριο της Χιλης: Περιεχει 16% αζωτο και στο εδαφος εξουδετερωνει οξυτητα. Θα πρεπει η χρηση του να γινεται με μεγαλη προσοχη καθως το νατριο που περιεχει καταστρεφει τη δομη του εδαφους λογω διασπορας των κολλοειδων, δημιουργει κρουστα στην επιφανεια του εδαφους κ.α. Τυπος 16-0-0

Νιτρικο Ασβεστιο Ca(NO3)2: περιεχει 15% αζωτο. Ειναι πολυ υγροσκοπικο λιπασμα με αλκαλικη επιδραση στο εδαφος. Ειναι το λιπασμα το οποιο προσλαμβανεται περισσοτερο απο τα φυτα σε περιοδους ξηρασιας και το πιο σύνηθες λιπασμα στις μη ασβεστουχες περιοχες.

Ουρια CO(NH2)2: περιεχει 46% αζωτο. Ειναι πολυ ευδιαλυτο οργανικο λιπασμα. Στο εδαφος διασπαται υπο την επιδραση της ουρεασης σε CO2 και σε NH3. .Τυπος 45-0-0

Ανυδρος αμμωνια: ειναι η πλουσιοτερη σε αζωτο πηγη καθως και η φτηνοτερη. Ειναι αεριο που υγροποιειται ευκολα και περιεχει 82% Ν. Ως λιπασμα χρησιμοποιειται αυτουσια υγροποιημενη ή για την παρασκευη μεικτων λιπασματων.Τυπος 82-0-0

Κυαναμιδη του ασβεστιου

Αζωτουχα λιπασματα βραδειας αποδεσμευσης: στα περισσοτερα αζωτουχα λιπασματατο αζωτο βρισκεται υπο νικτρικη και αμμωνιακη μορφη. Και οι δυο μορφες υποκεινται σε μεγαλες απωλειες λογω εκπλυσης και ιδιαιτερα η νιτρικη.Για τη μειωση των απωλειων αυτων και γιατη δημιουργια μιας διαρκεστερης πηγης παροχης διαθεσιμου αζωτου εχουν παρασκευασθει τα λιπασματα βραδειας παροχης. Αυτα συνηθως ειναι πολυμερη ουριας-φορμαλδεϋδης καθως και ουρια καλυμμενη με θειο.

Πρακτικες λιπανσης με αζωτουχα λιπασματα
Οπως προειπαμε το αζωτο αποτελει το στοιχειο κλειδι για τον ελεγχο της βλαστησης και της καρποφοριας.Ωστοσο το στοιχειο αυτο πρεπει να τυχει της μεγαλυτερης δυνατης προσοχης και λογω των πολλων του αρνητικων επιπτωσεων αλλα και των περιβαλλοντικων προβληματων τα οποια προκαλει. Κατα τη χρηση αζωτουχων λιπασματων , η ποσοτητα,η εποχη, ο τροπος χορηγησης και ο τυπος του λιπασματος πρεπει να τυχουν ιδιαιτερης προσοχης. Ποσοτητα: οι χρησιμοποιουμενες ποσοτητες αζωτου στη χωρα μας ειναι υπερβολικες αν και παρατηρειται μια μειωση. Η ποσοτητα του αζωτου δεν προκαθοριζεται αλλα πρεπει να καθοριζεται ξεωριστα για καθε περιπτωση.Το ποσο του αζωτου καθοριζεται απο το ειδος της καλλιεργειας και απο το επιπεδο γονιμοτητας του εδαφους.Ενδεικτικα αναφερουμε οτι τα εσπεριδοειδη χρειαζονται 0,4-1 κιλα/δεντρο ενω η πιπερια 20-30 κιλα/στρεμμα.

Εποχη χορηγησης: γενικα δεν ενδεικνυται η προσθηκη αζωτουχων λιπασματων πολυ πριν τη βλαστικη αναπτυξη των φυτων,αλλα αντιθετα θα πρεπει να εφαρμοζονται την πλεον κρισιμη περιοδο που ειναι αυτη της εντονης βλαστησης,ετσι ωστε το αζωτο (νιτρικης και αμμωνιακης) μορφης να διαλυθει και να φτασει γρηγορα στο ενεργο μερος του ριζικου συστηματος. Η εφαρμογη της λιπανσης πρεπει να γινεται με γνωμονα οτι το αζωτο οφειλει να βρισκεται στα διαφορα οργανα του φυτου την εποχη που αυτο ειναι απαραιτητο. Για παραδειγμα στα δεντρα οι μεγαλυτερες αναγκες ειναι κατα την επριοδο της ανθησης και στην αρχη της βλαστησης. Ομως στην περιοδο συγκομιδης των καρπων δεν πρεπει να υπαρχει αυξημενη συγκεντρωση αζωτου γιατι υποβαθμιζεται η ποιοτητα των καρπων και δυσκολευει η συντήρησή τους.

Τροπος εφαρμογης: το αζωτο χορηγειται κυριως απο εδαφους εκτος απο τους διαφυλλικους ψεκασμους του φθινοπωρου.Στο εδαφος το Ν δινεται ειτε υπο στερεα μορφη ειτε με υδρολιπανση. Με την υδρολιπανση εχουμε καλλιτερα αποτελεσματα και οικονομια 50 σε λιπασμα. Στα δεντρα καλο θα ειναι το λιπασμα να εφαρμοζεται στη ζωνη των ριζων και οχι κοντα στον κορμο. Σε γραμμικες φυτευσεις η προθηκη να γινεται επι των γραμμων.

Τυποι αζωτουχων λιπασματων: το ph του εδαφους καθοριζει τη χρηση οξινων ή αλκαλικων λιασματων, Το κατ’εξοχην οξινο λιπασμα ειναι η θειϊκη αμμωνια και το πιο αλκαλικο η κυαναμιδη του ασβεστιου. Ο τυπος του εδαφους και κυριως η μηχανικη του συσταση καθοριζουν σε καποιο βαθμο επισης τον τυπο του αζωτουχου λιπασματος. Ετσι σε βαρεια υγρα εδαφη η χρηση αμμωνιακου αζωτου δεν ειναι ενδεδειγμενη. Η ηλικια του δεντρου και η κατασταση βλαστησης καθοριζουν τον τυπο του λιπασματος, δεδομενου οτι η αμμωνιακη μορφη ευνοει την καρποφορια και η νιτρικη τη βλαστηση. Δενδρα νεαρης ηλικιας με μικρη βλαστηση ή δενδρα γερασμενα χρειαζονται περισσοτερο τη νιτρικη μορφη του αζωτου.

Η σημασία για τη γεωργική παραγωγή τα κύρια θρεπτικά στοιχεία, Φωσφόρου και Καλίου

Τόσο ο Φωσφόρος, όσο και το Κάλι ως κύρια θρεπτικά στοιχεία απαιτούνται σε μεγάλες ποσότητες και η σημασία τους στη γεωργική παραγωγή είναι μεγάλη. Η μεγάλη σημασία του Φωσφόρου στα φυτά φαίνεται καθαρά από το γεγονός ότι, ο Φωσφόρος παίζει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό, στο σχηματισμό των υδατανθράκων και ενεργεί σαν μεταφορέας ενέργειας. Χωρίς Φωσφόρο δεν μπορεί να γίνει η σύνθεση DNA και RNA που είναι οι γενετικοί φορείς, καθώς και η σύνθεση των πρωτεϊνών. Ακόμη, συμβάλλει κύρια στην ανάπτυξη του ριζικού συστήματος. Το Κάλι συμμετέχει σε πολλές δραστηριότητες του φυτού μεταξύ των οποίων είναι η συμβολή στην παραγωγή και μεταφορά σακχάρων και αμύλου, αυξάνοντας έτσι την γλυκύτητα των καρπών, προσδίδει το χρώμα, αυξάνει την αντοχή των φυτών στις διάφορες ασθένειες και έχει σημαντικό ρόλο ως καταλύτης στο σχηματισμό υδατανθράκων, πρωτεϊνών και αμινοξέων.

Πώς ένας γεωργός μπορεί να αντιληφθεί ότι η φυτεία του παρουσιάζει συμπτώματα έλλειψης Φωσφόρου ή/και Καλίου και η εφαρμογή των κατάλληλων λιπασμάτων

Τα συμπτώματα των ελλείψεων σε Φωσφόρο και Κάλι είναι αρκετά χαρακτηριστικά και παρουσιάζονται στα παλαιότερα φύλλα της βλάστησης. Η έλλειψη του Φωσφόρου περιορίζει σημαντικά την ανάπτυξη των φυτών, τα φύλλα μένουν μικρά και οι βλαστοί κοντοί, το φύλλωμα παρουσιάζει διάφορες αποχρώσεις, όπως κυανοπράσινο χρώμα με υπέρυθρες ή κόκκινες ή καφέ κηλίδες με κίτρινη περιφέρεια. Τα φυτά δεν μπορούν να αναπτύξουν ικανοποιητικό ριζικό σύστημα και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στις καλλιέργειες κάτω από ξηρικές συνθήκες και σε βαριά εδάφη, όπου τα φυτά πρέπει να βοηθηθούν, ιδιαίτερα, τα πρώτα χρόνια, προκειμένου να αναπτύξουν βαθύ ριζικό σύστημα για να μπορέσουν να αναπτυχθούν.

Η έλλειψη Καλίου, αρχικά, παρουσιάζεται στα φύλλα ως μια ανομοιόμορφη χλώρωση και τα φύλλα φαίνονται καμένα στην περιφέρεια. Σε μερικές περιπτώσεις, τα φύλλα έχουν την τάση να καμπυλώνουν προς τα κάτω. Η έλλειψη Καλίου επιφέρει γρηγορότερη μάρανση, κάνει τα φυτά πιο ευπαθή σε διάφορες ασθένειες, ελαττώνει το μέγεθος του καρπού και το χρώμα ορισμένων φρούτων, όπως τα μήλα, ροδάκινα, ντομάτες κτλ., παραμένει πράσινο ή κίτρινο αντί κόκκινο, ενώ στα σταφύλια ελαττώνεται η περιεκτικότητα του σακχάρου.

Η καταλληλότερη περίοδος εφαρμογής των Φωσφοροκαλιούχων λιπάνσεων

Τα πλείστα εδάφη της Ελλάδας, ιδιαίτερα, τα κοκκινοχώματα, περιέχουν ικανοποιητικές ποσότητες Καλίου και Φωσφόρου, για αυτό οι φωσφοροκαλιούχες λιπάνσεις συστήνονται μόνο στις περιπτώσεις που μετά από χημική ανάλυση εδάφους διαπιστώνεται ότι, υπάρχει έλλειψη ή οι διαθέσιμες ποσότητες είναι μη ικανοποιητικές. Λόγω του ότι, ο Φωσφόρος και το Κάλι είναι δυσκίνητα μέσα στο έδαφος καλό είναι να προστίθενται, κατά κύριο λόγο κατά τη χειμερινή περίοδο - πριν την έναρξη της ετήσιας βλάστησης για τις πολυετείς καλλιέργειες γιατί λόγω βροχών ή καλλιέργειας του εδάφους επιτυγχάνεται μετακίνησή τους σε μεγαλύτερα βάθη, και πριν τη σπορά ή τη φύτευση στις ετήσιες καλλιέργειες.

Συμπερασματικά, το Φωσφόρο και το Κάλιο είναι απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και η έλλειψή τους, καθώς και η περίσσεια τους μπορεί να οδηγήσει τα γεωργικά προϊόντα στην υποβάθμιση και να τα καταστήσει μη εμπορεύσιμα με αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στον παραγωγό. Για σωστή χρήση των Φωσφοροκαλιούχων λιπάνσεων πρέπει να προηγείται ανάλυση τόσο του εδάφους, όσο και των φύλλων του φυτού, έτσι ώστε να παρέχεται σε κατάλληλες και ισοζυγισμένες ποσότητες στο κατάλληλο στάδιο εκεί και όπου υπάρχει ανάγκη.

Γενική αναφορά στα αλατούχα εδάφη
Η αλάτωση του εδάφους εμφανίζεται εκεί που το μητρικό υλικό είναι πλούσιο σε διαλυτά άλατα, ή εκεί που υπάρχει ρηχός αλατούχος υπόγειος υδροφορέας. Επίσης, στις ξηρές και ημίξηρες περιοχές, όπου οι βροχοπτώσεις δεν επαρκούν για να ξεπλύνουν τα διαλυτά άλατα του εδάφους ή η στράγγιση είναι περιορισμένη, αυξάνουν σημαντικά οι συγκεντρώσεις των αλάτων και τα εδάφη καθίστανται αλατούχα. Επιπλέον, διάφορες γεωχημικές διαδικασίες μπορούν να οδηγήσουν σε σχηματισμό αλατούχων εδαφών. Όταν το νάτριο κυριαρχεί μεταξύ των διαλυτών αλάτων τότε τα εδάφη χαρακτηρίζονται νατριωμένα. Στις αρδευόμενες εκτάσεις που δεν υπάρχει επαρκής αποστράγγιση των εδαφών για την έκπλυση και την αφαίρεση των αλάτων εμφανίζεται δευτερογενής αλάτωση του εδάφους, με συνέπεια τα εδάφη να γίνονται αλατούχα και μη παραγωγικά. Τα αλατούχα εδάφη μειώνουν όχι μόνο τη διαθεσιμότητα του νερού στις καλλιέργειες, αλλά και τη διαθεσιμότητα των μικροθρεπτικών σε αυτές. Επίσης, οι αυξημένες συγκεντρώσεις ορισμένων ιόντων μπορεί να δράσουν τοξικά σε ορισμένες καλλιέργειες και να υποβαθμίσουν τη δομή του εδάφους.

Τύπο αλατούχων εδαφών
Τα αλατούχα εδάφη μπορούν να περιέχουν υπερβολικά υδατοδιαλυτά άλατα (αλατούχα εδάφη), υπερβολικό ανταλλάξιμο νάτριο (νατριωμένα εδάφη) ή και υπερβολικά αλάτια και ανταλλάξιμο νάτριο (αλατούχα-νατριωμένα εδάφη). Η ταξινόμηση των αλατούχων εδαφών γίνεται με βάση την ηλεκτρική αγωγιμότητα (EC), το pH και το λόγο προσρόφησης του νατρίου (SAR) και φαίνεται στον Πίνακα 1.

Πίνακας 1. Ταξινόμηση αλατούχων εδαφών

Brady, N.C., 2002, The Nature and Properties of Soils, New Jersey, USA, Prentice Hall

Αναγνώριση αλατούχων εδαφών σε καλλιεργούμενες εκτάσεις

• Καθυστερημένο/μειωμένο φύτρωμα ή κηλίδες του εδάφους γυμνές από βλάστηση
• Μειωμένη ανάπτυξη και μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών
• Ζημιές στα φύλλα έως και νέκρωση αυτών
• Αλατούχες κηλίδες στο έδαφος
• Ανεπαρκής στράγγιση του εδάφους
• Κρούστα φαιού χρώματος στην επιφάνεια νατριωμένων εδαφών λόγω διασποράς της εδαφικής οργανικής ουσίας
• Όπου η αλατότητα είναι πιθανή επιβάλλεται εργαστηριακή ανάλυση

Παραδείγματα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στον αγρό που αυξάνουν την εδαφική αλατότητα

1. Διαχείριση αρδευτικού νερού
   - Ανεπαρκής διαχείριση αρδευτικού δικτύου
   - Ανεπαρκής στράγγιση
   - ¶ρδευση με χαμηλή αποδοτικότητα
   - ¶ρδευση με αλατούχο ή οριακά ποιοτικά νερό
2. Έλλειψη ή κακή ισοπέδωση ιδίως στην άρδευση με ροή
3. Πρακτικές αγρανάπαυσης σε περιόδους ανομβρίας με την παρουσία υψηλής υπόγειας στάθμης νερού
4. Κακή χρήση βαρέων μηχανημάτων που οδηγεί σε εδαφική συμπίεση και σε φτωχή στράγγιση
5. Υπερβολική έκπλυση κατά τη διάρκεια των τεχνικών αποκατάστασης του εδάφους χωρίς ανάλογη στράγγιση
6. Εφαρμογή ακατάλληλων καλλιεργητικών σχεδίων και αμειψισπορών
7. Μεγάλη χημική ρύπανση ως αποτέλεσμα της εντατικής καλλιέργειας, όπου μεγάλες ποσότητες χημικών λιπασμάτων έχουν εφαρμοστεί κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης χρονικής περιόδου.

Βασικά μέτρα που αποτρέπουν την αλάτωση και τη νατρίωση των καλλιεργούμενων εδαφών

1. Έδαφος
   - Διατήρηση σε ικανοποιητικό επίπεδο της γονιμότητας, του pH και της δομής του εδάφους για να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη καλλιεργειών υψηλής αποδοτικότητας.
   - Μεγιστοποίηση της φυτικής κάλυψης του εδάφους και χρήση πολλαπλών ειδών φυτών.
   -Κάλυψη του εδάφους με φυτικά υπολείμματα που συμβάλλει στη διατήρηση της εδαφικής υγρασίας και στη μείωση της διάβρωσης.
   - Επιλογή κατάλληλων καλλιεργειών.
   -Χρήση αμειψισποράς, ελάχιστου οργώματος, ελάχιστων περιόδων αγρανάπαυσης.
   - Διαχρονική παρακολούθηση βασικών χημικών παραμέτρων του εδάφους.
2. Νερό
   -Παρακολούθηση της εδαφικής υγρασίας, ακριβής προσδιορισμός των απαιτήσεων σε νερό και αποδοτική άρδευση.
   -Επαρκής στράγγιση.
   - Διαχρονική παρακολούθηση βασικών χημικών παραμέτρων των νερών άρδευσης.

Αποκατάσταση των αλατούχων εδαφών
Η διαχείριση των αλατούχων εδαφών απαιτεί έναν συνδυασμό αγρονομικών πρακτικών. Για παράδειγμα, η αποκατάσταση των αλατούχων εδαφών μπορεί να αρχίσει με την αποτελεσματική στράγγιση και την ορθολογική διαχείριση αρδευτικού νερού καλής ποιότητας. Μερικώς αλατούχα-νατριωμένα και νατριωμένα εδάφη μπορούν να βελτιωθούν με την προσθήκη υλικών πλούσιων σε ασβέστιο και την έκπλυση του νατρίου. Όπου η αλατότητα ενός αρδευόμενου αγρού είναι αυξημένη, πέραν των προσπαθειών βελτίωσης/αποκατάστασης, είναι απαραίτητο να επιλέγονται καλλιέργειες ή ποικιλίες αυτών με αυξημένη αντοχή στα άλατα. Εκεί που το έδαφος είναι ισχυρά αλατούχο, ίσως είναι πιο οικονομικό να βγει από την παραγωγή και να εξεταστούν οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιδράσεις.

Πως επιδρά η αλατότητα στα φυτά
Τα νερό προσροφάται από το ριζικό σύτημα του φυτού μέσω της διαδικασίας την όσμωσης, της κίνησης δηλαδή του νερού από σημεία με χαμηλή συγκέντρωση αλάτων (συνήθως έδαφος) προς άλλα σημεία με υψηλή συγκέντρωση αλάτων (εσωτερικό κυττάρων ριζών). Όταν οι συγκεντρώσεις των αλάτων στο έδαφος είναι υψηλές, η κίνηση του νερού προς το ριζικό σύστημα μειώνεται αισθητά. Όταν μάλιστα οι συγκεντρώσεις των αλάτων του εδάφους είναι μεγαλύτερες από εκείνες του κυτταρικού χυμού, τότε το έδαφος αντλεί νερό από τις ρίζες και το φυτό μαραίνεται. Αυτός είναι ο βασικός τρόπος που η αλατότητα επηρεάζει την απόδοση των φυτών.

Εκτός όμως από την προαναφερθείσα διαδικασία, υπάρχει και η τοξική δράση του νατρίου και χλωρίου στα φυτά. Οπωροφόρα δένδρα, καλλωπιστικά φυτά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε υψηλές συγκεντρώσεις των στοιχείων αυτών. Επίσης, υψηλές τιμές του pH που προκαλούνται από υψηλές συγκεντρώσεις νατρίου προκαλούν τροφοπενία μικροστοιχείων.

Η ευαισθησία των φυτών στα άλατα ποικίλει πολύ. Στον Πίνακα 2 δίνονται χαρακτηριστικά παραδείγματα ανθεκτικότητας φυτών στην εδαφική αλατότητα.

Επίσης, με τη βοήθεια του γραφήματος μπορεί να γίνει επιλογή της κατάλληλης καλλιέργειας ανάλογα με την ηλεκτρική αγωγιμότητα, το λόγο προσρόφησης του νατρίου και το pH του εδάφους.

Πίνακας 2. Αντοχή ορισμένων καλλιεργειών σε συνθήκες αλατότητας με κριτήριο την ηλεκτρική αγωγιμότητα

Brady, N.C., 2002, The Nature and Properties of Soils, New Jersey, USA, Prentice Hall.