Για την δειγματοληψία δείτε το σχετικό βίντεο:

Γενική αναφορά στα αλατούχα εδάφη
Η αλάτωση του εδάφους εμφανίζεται εκεί που το μητρικό υλικό είναι πλούσιο σε διαλυτά άλατα, ή εκεί που υπάρχει ρηχός αλατούχος υπόγειος υδροφορέας. Επίσης, στις ξηρές και ημίξηρες περιοχές, όπου οι βροχοπτώσεις δεν επαρκούν για να ξεπλύνουν τα διαλυτά άλατα του εδάφους ή η στράγγιση είναι περιορισμένη, αυξάνουν σημαντικά οι συγκεντρώσεις των αλάτων και τα εδάφη καθίστανται αλατούχα. Επιπλέον, διάφορες γεωχημικές διαδικασίες μπορούν να οδηγήσουν σε σχηματισμό αλατούχων εδαφών. Όταν το νάτριο κυριαρχεί μεταξύ των διαλυτών αλάτων τότε τα εδάφη χαρακτηρίζονται νατριωμένα. Στις αρδευόμενες εκτάσεις που δεν υπάρχει επαρκής αποστράγγιση των εδαφών για την έκπλυση και την αφαίρεση των αλάτων εμφανίζεται δευτερογενής αλάτωση του εδάφους, με συνέπεια τα εδάφη να γίνονται αλατούχα και μη παραγωγικά. Τα αλατούχα εδάφη μειώνουν όχι μόνο τη διαθεσιμότητα του νερού στις καλλιέργειες, αλλά και τη διαθεσιμότητα των μικροθρεπτικών σε αυτές. Επίσης, οι αυξημένες συγκεντρώσεις ορισμένων ιόντων μπορεί να δράσουν τοξικά σε ορισμένες καλλιέργειες και να υποβαθμίσουν τη δομή του εδάφους.

Τύπο αλατούχων εδαφών
Τα αλατούχα εδάφη μπορούν να περιέχουν υπερβολικά υδατοδιαλυτά άλατα (αλατούχα εδάφη), υπερβολικό ανταλλάξιμο νάτριο (νατριωμένα εδάφη) ή και υπερβολικά αλάτια και ανταλλάξιμο νάτριο (αλατούχα-νατριωμένα εδάφη). Η ταξινόμηση των αλατούχων εδαφών γίνεται με βάση την ηλεκτρική αγωγιμότητα (EC), το pH και το λόγο προσρόφησης του νατρίου (SAR) και φαίνεται στον Πίνακα 1.

Πίνακας 1. Ταξινόμηση αλατούχων εδαφών

Brady, N.C., 2002, The Nature and Properties of Soils, New Jersey, USA, Prentice Hall

Αναγνώριση αλατούχων εδαφών σε καλλιεργούμενες εκτάσεις

• Καθυστερημένο/μειωμένο φύτρωμα ή κηλίδες του εδάφους γυμνές από βλάστηση
• Μειωμένη ανάπτυξη και μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών
• Ζημιές στα φύλλα έως και νέκρωση αυτών
• Αλατούχες κηλίδες στο έδαφος
• Ανεπαρκής στράγγιση του εδάφους
• Κρούστα φαιού χρώματος στην επιφάνεια νατριωμένων εδαφών λόγω διασποράς της εδαφικής οργανικής ουσίας
• Όπου η αλατότητα είναι πιθανή επιβάλλεται εργαστηριακή ανάλυση

Παραδείγματα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στον αγρό που αυξάνουν την εδαφική αλατότητα

1. Διαχείριση αρδευτικού νερού
   - Ανεπαρκής διαχείριση αρδευτικού δικτύου
   - Ανεπαρκής στράγγιση
   - ¶ρδευση με χαμηλή αποδοτικότητα
   - ¶ρδευση με αλατούχο ή οριακά ποιοτικά νερό
2. Έλλειψη ή κακή ισοπέδωση ιδίως στην άρδευση με ροή
3. Πρακτικές αγρανάπαυσης σε περιόδους ανομβρίας με την παρουσία υψηλής υπόγειας στάθμης νερού
4. Κακή χρήση βαρέων μηχανημάτων που οδηγεί σε εδαφική συμπίεση και σε φτωχή στράγγιση
5. Υπερβολική έκπλυση κατά τη διάρκεια των τεχνικών αποκατάστασης του εδάφους χωρίς ανάλογη στράγγιση
6. Εφαρμογή ακατάλληλων καλλιεργητικών σχεδίων και αμειψισπορών
7. Μεγάλη χημική ρύπανση ως αποτέλεσμα της εντατικής καλλιέργειας, όπου μεγάλες ποσότητες χημικών λιπασμάτων έχουν εφαρμοστεί κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης χρονικής περιόδου.

Βασικά μέτρα που αποτρέπουν την αλάτωση και τη νατρίωση των καλλιεργούμενων εδαφών

1. Έδαφος
   - Διατήρηση σε ικανοποιητικό επίπεδο της γονιμότητας, του pH και της δομής του εδάφους για να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη καλλιεργειών υψηλής αποδοτικότητας.
   - Μεγιστοποίηση της φυτικής κάλυψης του εδάφους και χρήση πολλαπλών ειδών φυτών.
   -Κάλυψη του εδάφους με φυτικά υπολείμματα που συμβάλλει στη διατήρηση της εδαφικής υγρασίας και στη μείωση της διάβρωσης.
   - Επιλογή κατάλληλων καλλιεργειών.
   -Χρήση αμειψισποράς, ελάχιστου οργώματος, ελάχιστων περιόδων αγρανάπαυσης.
   - Διαχρονική παρακολούθηση βασικών χημικών παραμέτρων του εδάφους.
2. Νερό
   -Παρακολούθηση της εδαφικής υγρασίας, ακριβής προσδιορισμός των απαιτήσεων σε νερό και αποδοτική άρδευση.
   -Επαρκής στράγγιση.
   - Διαχρονική παρακολούθηση βασικών χημικών παραμέτρων των νερών άρδευσης.

Αποκατάσταση των αλατούχων εδαφών
Η διαχείριση των αλατούχων εδαφών απαιτεί έναν συνδυασμό αγρονομικών πρακτικών. Για παράδειγμα, η αποκατάσταση των αλατούχων εδαφών μπορεί να αρχίσει με την αποτελεσματική στράγγιση και την ορθολογική διαχείριση αρδευτικού νερού καλής ποιότητας. Μερικώς αλατούχα-νατριωμένα και νατριωμένα εδάφη μπορούν να βελτιωθούν με την προσθήκη υλικών πλούσιων σε ασβέστιο και την έκπλυση του νατρίου. Όπου η αλατότητα ενός αρδευόμενου αγρού είναι αυξημένη, πέραν των προσπαθειών βελτίωσης/αποκατάστασης, είναι απαραίτητο να επιλέγονται καλλιέργειες ή ποικιλίες αυτών με αυξημένη αντοχή στα άλατα. Εκεί που το έδαφος είναι ισχυρά αλατούχο, ίσως είναι πιο οικονομικό να βγει από την παραγωγή και να εξεταστούν οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιδράσεις.

Πως επιδρά η αλατότητα στα φυτά
Τα νερό προσροφάται από το ριζικό σύτημα του φυτού μέσω της διαδικασίας την όσμωσης, της κίνησης δηλαδή του νερού από σημεία με χαμηλή συγκέντρωση αλάτων (συνήθως έδαφος) προς άλλα σημεία με υψηλή συγκέντρωση αλάτων (εσωτερικό κυττάρων ριζών). Όταν οι συγκεντρώσεις των αλάτων στο έδαφος είναι υψηλές, η κίνηση του νερού προς το ριζικό σύστημα μειώνεται αισθητά. Όταν μάλιστα οι συγκεντρώσεις των αλάτων του εδάφους είναι μεγαλύτερες από εκείνες του κυτταρικού χυμού, τότε το έδαφος αντλεί νερό από τις ρίζες και το φυτό μαραίνεται. Αυτός είναι ο βασικός τρόπος που η αλατότητα επηρεάζει την απόδοση των φυτών.

Εκτός όμως από την προαναφερθείσα διαδικασία, υπάρχει και η τοξική δράση του νατρίου και χλωρίου στα φυτά. Οπωροφόρα δένδρα, καλλωπιστικά φυτά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε υψηλές συγκεντρώσεις των στοιχείων αυτών. Επίσης, υψηλές τιμές του pH που προκαλούνται από υψηλές συγκεντρώσεις νατρίου προκαλούν τροφοπενία μικροστοιχείων.

Η ευαισθησία των φυτών στα άλατα ποικίλει πολύ. Στον Πίνακα 2 δίνονται χαρακτηριστικά παραδείγματα ανθεκτικότητας φυτών στην εδαφική αλατότητα.

Επίσης, με τη βοήθεια του γραφήματος μπορεί να γίνει επιλογή της κατάλληλης καλλιέργειας ανάλογα με την ηλεκτρική αγωγιμότητα, το λόγο προσρόφησης του νατρίου και το pH του εδάφους.

Πίνακας 2. Αντοχή ορισμένων καλλιεργειών σε συνθήκες αλατότητας με κριτήριο την ηλεκτρική αγωγιμότητα

Brady, N.C., 2002, The Nature and Properties of Soils, New Jersey, USA, Prentice Hall.